علم‌النفس یا نفس‌شناسی یکی از شاخه‌های اصلی فلسفه در طول تاریخ بوده است که به بررسی نفس انسان و حیوان و گیاه می‌پردازد. این بحث در فلسفه‌های امروزی با تغییراتی مبنایی، فلسفۀ ذهن نام گرفته است و بخش عمده‌ای از مباحث فلسفی را در برمی‌گیرد. در تاریخ فلسفۀ اسلامی، فیلسوفانی همچون ابن‌سینا مباحث ارزشمندی در باب نفس‌شناسی مطرح کرده‌اند. در دورانِ پس از ابن‌سینا، تغییرات زیادی در مباحث مربوط به نفس رخ نداد تا اینکه ملاصدرا با تکمیل و تنقیح مباحث نفس‌شناسیِ پیش از خود توانست به آرای تازه‌ای در این زمینه دست یابد. عبدالرسول عبودیت در جلد سوم درآمدی به نظام حکمت صدرایی به‌صورت منسجم و منظم، مباحث علم‌النفس صدرایی را بازخوانی کرده است. نویسنده بر این باور است که برای آشنایی با بخش‌های مختلف حکمت متعالیه، باید به سیر مباحث فلسفی از ابن‌سینا به بعد توجه کرد. به همین دلیل، با مطالعۀ این کتاب، افزون بر آگاهی از علم‌النفس صدرایی تا حد زیادی می‌توان با مباحث علم‌النفس و سیر تحولات آن در تاریخ فلسفۀ اسلامی نیز آشنا شد. البته ذکر این نکته لازم است که نفس‌شناسی در این کتاب، محدود به نفس انسانی است و مطالب بسیار کمی دربارۀ نفس نباتی و نفس حیوانی مطرح شده است.