بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، امام‌خمینی(ره) یکی از شخصیت‌های برجستۀ عرفانی در دورۀ معاصر است که در کنار آثار اصولی و فقهی، چندین اثر عرفانی و اخلاقی هم به یادگار گذاشته است. ایشان در ۲۸ سالگی، یعنی در سال ۱۳۰۹ ش، کتاب مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة را به زبان عربی نوشت و در آن با بیانی متناسب با خواص عرفا، به مباحث مهم عرفان نظری پرداخت. برخی از این مباحث عبارت‌اند از: توحید، حقیقت اسما و صفات، وحدت و کثرت، خلیفة الله، خلافت محمدیه و ولایت علویه، اسفار اربعۀ عرفانی و علم حق به اشیا پیش از کثرت. سیدیدالله یزدان‌پناه که از پژوهشگران برجستۀ علوم عقلی و عرفانی است، متن رسالۀ مذکور را که به‌عقیدۀ کارشناسان، یکی از آثار برتر عرفان در دورۀ معاصر به‌حساب می‌آید، شرح کرده است. حجت‌الاسلام سعید هلالیان، شرح یزدان‌پناه بر رسالۀ امام را به زبان فارسی و با قلمی روان نگاشته و در دو جلد منتشر کرده است؛ اما باید گفت اصطلاحات و عبارات این کتاب، تخصصی و از همین رو، برای خوانندۀ عمومی روشن و فهمیدنی نیست. این نکته نیز شایان‌ذکر است که در کنار شرح ارزشمند رسالۀ امام، مقدمۀ مبسوط جلد نخست، به‌تنهایی، ارزش و اهمیتی خاص در زمینۀ عرفان نظری دارد.